Molukkers in Nederland

Dit verslag gaat over een interview met Wim Manuhutu. Hij is directeur van het Moluks Historisch Museum in Utrecht. Wij ondervroegen hem over de Molukse cultuur. Hij kon ons hier veel over vertellen. Een gedeelte hiervan staat in dit verslag.

Inleiding

Interview
We hadden een interview met Wim Manuhutu. Wim werd in 1959 geboren in het Molukse woonoord Lunetten bij Vught en woonde daarna lang in de Molukse woonwijk te Leerdam. Hij studeerde geschiedenis aan de Universiteit Utrecht, waar hij zich specialiseerde in de geschiedenis van de Molukken. Sinds 1987 is Manuhutu als lid van de directie verbonden aan het Moluks Historisch Museum. Hij publiceerde verschillende artikelen over Molukse geschiedenis en cultuur en was als redacteur medeverantwoordelijk voor de bundels Tijdelijk verblijf. De opvang van Molukkers in 1951 en Sedjarah Maluku. Molukse geschiedenis in Nederlandse bronnen.

Komst naar Nederland
Sinds 1951 kwamen de Molukkers naar Nederland. Ze kwamen met grote schepen naar Nederland, en gingen naar 'opvangdorpen'. Het ging toen om ongeveer 12.500 Molukkers. Dit was meestal buiten de randstad, naar kleine dorpen verspreid door heel Nederland. Nu zijn er ongeveer 50.000 Molukkers in Nederland. Nog steeds wonen ze op sommige gebieden bij elkaar. Zo zijn er bijvoorbeeld Molukse wijken in sommige steden. Hier wonen alleen Molukkers, en woningcoöperaties spelen hier ook op in door hier geen andere mensen te plaatsen. Ze weten van te voren toch dat dat niet gaat werken. Het idee van de eerste generatie Molukkers en van de Nederlandse regering was: tijdelijke opvang (noodoplossing). Dit bleek echter anders uit te pakken. Nu wonen de Molukkers nog steeds door Nederland verspreid, en zijn er 60 tot 80 plaatsen te noemen waar Molukkers echt herkenbaar aanwezig zijn.

Conflicten en problemen
Problemen: De tweede generatie van Molukkers was er veel eerder dan de tweede generatie Marokkanen. Toch zie je bij de Marokkaanse jongeren dezelfde problemen als bij die Molukkers toen: Ze zijn niet in de hand te houden, zijn gewelddadig etc. Nu hebben we geen last (meer) van Molukkers. 25 jaar geleden waren zij het die voor inrust zorgden. Op 23 mei 1977 kapen negen Zuid-Molukkers een trein bij de Punt, tussen Assen en Groningen. 45 mensen worden gegijzeld. Op hetzelfde moment bezetten vier andere Zuid-Molukkers een basisschool in Boven-Smilde. Zij houden 120 mensen gegijzeld. Gezamenlijk eisen ze de vrijlating van 21 gevangen Molukkers die in 1975 bij Wijster een trein hadden gekaapt. De ontknoping van de gijzeling is op 11 juni. Als afleidingsmanoeuvre vliegen zes straaljagers over en schutters op de grond bestormen de trein. Zes kapers en twee gijzelaars komen hierbij om. In de school bieden de Molukkers geen verzet en geven zich over.

Families en sociale relaties
In de Molukken, maar ook in de Molukse gemeenschap in Nederland staat de familie veel meer centraal dan bij een doorsnee Nederlands gezien. Nederland is meer gericht op het individualisme, terwijl bij de Molukse cultuur het collectieve meer centraal staat. Als bijvoorbeeld in een Moluks gezin iemand in de problemen zit, dan is het vanzelfsprekend dat de hele familie, dus ook neven en nichten e.d. al klaar staan om voor je in het vuur te springen of voor je te vechten e.d. In Nederland zul je zoiets veel minder snel zien. In de Molukken zelf leven families ook veel dichter op elkaar. Veel meer mensen wonen in het zelfde huis bij elkaar en dit zorgt ervoor dat de familie ook zo betrokken is bij elkaar. De relatie tussen Nederlandse Molukkers en naar de familie in de Molukken zelf is in sommige families nog heel intens. In het begin werd er ook veel geld gestuurd naar de Molukken. Tegenwoordig gebeurt dit al minder, het is dus goed te merken dat de Nederlandse Molukkers 'verwesteren'. Ze willen eerst weten waar het geld naartoe gaat voordat ze het zomaar geven. In sommige gevallen is het weerzien met de familie in de Molukken geweldig, maar sommigen gaat het ook minder goed af. Van de westerse familie wordt verwacht dat zij naar de Molukken komen. Zij kunnen het immers betalen. Ook wordt verwacht dat als ze komen dat ze dan cadeautjes e.d. meenemen. Niet elke Nederlandse Molukker is dit gewend, en zal hiervan misschien wat raar opkijken. Hierin kun je zien dat de relaties tussen oost en west veranderen in de loop der tijd. Sommige westerse Molukkers zullen het daarom niet meer leuk vinden om naar de Molukken te gaan. Het verschil is te groot, ze spreken de taal niet meer, en zijn niet gewend met hun gebruiken en wensen.

Godsdienst en levensovertuiging
Er zit een verschil in de godsdienst van Molukkers in Nederland dan die van traditionele Molukkers. In de Molukken zelf is een redelijk gelijke verdeling tussen Christenen en Moslims. Het Nederlandse leger wilde in zijn leger liever christelijke Molukkers. Ongeveer 90% van de Molukkers die naar Nederland ging was christen. In de Molukken zelf is die verdeling nog wel aanwezig. Toen de Molukkers in Nederland kwamen was de kerk heel belangrijk voor ze. De kerk was een bindende factor in de Molukse gemeenschap. Dat was een wekelijkse bijeenkomst en een gevoel van saamhorigheid heerste hier. Als kind ging je mee naar de kerk, of je wilde of niet. Ook hier in nederland was de preek tijdens de dienst in het Maleis. In het begin was dit geen probleem, maar bij latere generaties Molukkers werd dit wel een probleem. Niet iedereen sprak nog goed Maleis, en zo werd de dienst voor somigen niet goed meer te volgen. Zo ontstonden er tweetalige diensten. In het Nederlands, en in het Maleis. Later gingen de jongeren zich ook afsplitsen van de traditionele kerken. Een verschijnsel dat ook in de Nederlandse cultuur herkenbaar is. Er ontstonden Molukse pinkstergemeenten. Hier gingen veel jongeren naartoe. Overigens zijn er nu in de Molukken zelf ook pinkstergemeenten. De diensten zijn veel vrijer dan bij traditionele kerken. Op deze manier blijft de kerkgang in stand, maar ook in de Molukse gemeenschap is sprake van secularisatie (afname van kerkgang).

Afsluiting
Tijdens een dergelijk gesprek met iemand uit een andere cultuur kom je veel meer te weten over een cultuur dan dat je eigenlijk zou vermoeden. Wij zijn met dit gesprek ook veel over de Molukse cultuur te weten gekomen. Zo is het dus goed te weten hoe Molukkers 'in elkaar zitten', voordat je goed en effectief met ze kan communiceren. De verschillen tussen onze en hun cultuur zijn groot, dus het is goed daar het een en ander vanaf te weten.